“Szwajcarka chatka” i “Nocleg w Apeninach” – wyjątkowe dzieła sceniczne Moniuszki na wyjątkowym Festiwalu w Kudowie Zdroju
W tradycji Warszawskiej Opery Kameralnej niezwykle istotnym elementem było prezentowanie dzieł nieznanych, niesłusznie zapomnianych bądź po prostu odnalezionych, szczególnie tych ważnych dla polskiej kultury muzycznej. W nawiązaniu do tego szlachetnego zwyczaju w przededniu Roku Moniuszki miały swoją premierę dwa niezwykłe dzieła sceniczne. 18 Listopada na deskach Warszawskiej Opery Kameralnej zabrzmiało światowe prawykonanie zupełnie nieznanej opery Stanisława Moniuszki “Die Schweitzerhütte”, tego samego wieczoru soliści i zespoły WOKu wykonali również komedio-operę “Nocleg w Apeninach” tegoż kompozytora. Dwa niezwykle ciekawe spektakle zostały wyreżyserowane przez Roberto Skolmowskiego i poprowadzone muzycznie przez Stanisława Rybarczyka.
Muzyka Moniuszki w powszechnym wyobrażeniu kojarzy się większości melomanów z takimi dziełami jak “Halka”, “Straszny dwór” czy nieśmiertelna “Prząśniczka”. Utwory z okresu młodzieńczego rzadko goszczą na scenach operowych. Tym większą zasługą WOKu wydaje się przybliżenie współczesnemu odbiorcy najwcześniejszych utworów scenicznych Moniuszki. W przypadku jednego z omawianych dzieł można mówić o najzupełniej wyjątkowej okazji, poznania kompozycji o której istnieniu nie wiedzieli nawet najznakomitsi badacze moniuszkowscy.
Opera “Die Schweitzerhütte” (Szwajcarska chatka) została odnaleziona przez uznanego badacza muzyki polskiej wieku XIX dra “Grzegorza Zieziulę”. Kompozycja napisana do niemieckiego libretta Carla Blumego, zachowała się w formie wyciągu fortepianowego. Na specjalne zamówienie Warszawskiej Opery Kameralnej została opracowana i zorkiestrowana w sposób odpowiadający stylistyce muzycznej wczesnych dzieł Moniuszki. Utwór pochodzi prawdopodobnie z początku lat 40-tych XIX wieku i został napisany jeszcze w czasie studiów w Berlinie. W muzyce “Szwajcarskiej chatki” widać bardzo wiele miejsc inspirowanych muzyką różnych mistrzów, odnajdujemy zatem wesołe i pełne prostoty pieśni znane z konwencji niemieckiego singspielu i francuskiej opery komicznej początku XIX wieku, włoskie w charakterze arie z koloraturą czy „belcantowy” duet miłosny, wreszcie tzw. „łańcuchowe” finały obu aktów złożone z kontrastujących pod względem charakteru części, przywodzące na myśl finały z oper buffa Rossiniego i Mozarta. Takie szerokie spektrum inspiracji muzycznych pokazuje Moniuszkę w znakomitym świetle, jako twórcę dobrze zorientowanego w literaturze operowej już na początku własnej drogi kompozytorskiej.
Drugie dzieło moniuszkowskie, “Nocleg w Apeninach” napisany został już dla teatru w Wilnie do tekstu Aleksandra Fredry. Jest to pełna życia i pikantnego humoru sceniczna burleska, w której muzyka Moniuszki dopełnia subtelnie rozigraną dramaturgię komedii. Dość prosta intryga tego dzieła posiada jednak wielkie możliwości interpretacyjne w prezentacji scenicznej. Różnorodne charaktery ludzkie, mistrzowsko zarysowane przez Fredrę współtworzą dynamiczną akcję komedii. Moniuszko napisał do tego dzieła krótkie pieśni, chóry, duety i arie, które bezpośrednio powiązane są akcją sceniczną (np. duet obrazujący kłótnię, pieśń pijacka, chór zdesperowanych podróżnych). Kompozytor obdarzył teksty fredrowskie prostym opracowaniem i wyzyskał jednocześnie wiele aspektów komicznych wynikających z libretta. Wersja muzyczna “Noclegu w Apeninach” przygotowana przez Warszawską Operę Kameralną została w całości zaczerpnięta z oryginalnego zapisu z czasów Moniuszki, z partytury sporządzonej dla teatru we Lwowie.
Dwie moniuszkowskie, wczesne opery zostały powierzone znakomitej grupie solistów, zespołowi wokalnemu WOK oraz orkiestrze Musicae Antique Collegium Varsoviesne. Muzyka Moniuszki zabrzmi zatem na instrumentach historycznych w stylistyce możliwie najbliższej epoce, w której powstawała. Inscenizacji oper dokonał Roberto Skolmowski, wprowadzając widzów do pełnego dynamizmu świata “Noclegu w Apeninach”, gdzie każdy element przedstawienia posiada własne, niepowtarzalne życie, gdzie aktorzy i śpiewacy są całkowicie zindywidualizowani i stają się całkowicie naturalną częścią spektaklu. W “Szwajcarskiej chatce” prowadzi Skolmowski widza wprost do Appenzell końca XVIII wieku. Widzowie mogą zatem napotkać główne postacie opery, z pewnością ucieszy ich widok republikańskich żołnierzy francuskich, podobnie jak przezabawne rekwizyty i projekcje ilustrujące wiejski inwentarz ze szwajcarskiej wioski. Wszystkie te elementy muzyczne, inscenizacyjne i aktorskie składają się na kolorową, bogatą i niezwykle żywą akcję wczesnych dzieł moniuszkowskich. Takiego niezwykłego Moniuszkę można poznać dzięki solistom, zespołom WOKu i pełnym pasji realizatorom obu spektakli.
Stanisław Moniuszko „Die Schweizerhütte”
Opera komiczna w dwóch aktach, libretto Carl Blume, oryginalna niemiecka wersja językowa z polskimi napisami
Rekonstrukcja, orkiestracja i opracowanie partytury Maciej Prochaska
Konsultacja naukowa dr Grzegorz Zieziula
Inscenizacja i reżyseria Roberto Skolmowski
Kierownictwo muzyczne Stanisław Rybarczyk
Scenografia Katarzyna Gabrat-Szymańska
Kostiumy Maria Balcerek
Choreografia Elżbieta Lejman-Krzysztyniak
Multimedia Wojciech Hejno
OBSADA
Mary Joanna Moskowicz
Michel Bartosz Nowak
Max Szymon Kobyliński
Zespół Wokalny Warszawskiej Opery Kameralnej Kierownik Zespołu Wokalnego Krzysztof Kusiel-Moroz
Zespół Instrumentów Dawnych Warszawskiej Opery Kameralnej Musicae Antiquae Collegium Varsoviense
Stanisław Moniuszko „Nocleg w Apeninach”
Komedioopera w jednym akcie, libretto Aleksander hr Fredro
Opracowanie i rekonstrukcja partytury Maciej Prochaska
Konsultacja naukowa dr Grzegorz Zieziula
Inscenizacja i reżyseria Roberto Skolmowski
Kierownictwo muzyczne Stanisław Rybarczyk
Scenografia Katarzyna Gabrat-Szymańska
Kostiumy Maria Balcerek
Choreografia Elżbieta Lejman-Krzysztyniak
Multimedia Wojciech Hejno
OBSADA
Anzelmo Rafał Songan
Antonio Rafał Żurek
Lizeta Aleksandra Nieśpielak (rola mówiona)
Fabricio Michał Justa
Rozyna Hanna Sosnowska
Bombalo Maciej Falkiewicz
Zespół Wokalny Warszawskiej Opery Kameralnej Kierownik Zespołu Wokalnego Krzysztof Kusiel-Moroz
Zespół Instrumentów Dawnych Warszawskiej Opery Kameralnej Musicae Antiquae Collegium Varsoviense