Ładowanie Wydarzenia
17
październik
sobota

“Concertare” – koncert barokowy

17 października 2020 @ 19:00
  • To wydarzenie minęło.

Warszawska Opera Kameralna zaprasza na muzyczną podróż przez najsłynniejsze barokowe concertare w wykonaniu muzyków zespołu Musicae Antiquae Collegium Varsoviense.

W programie:

Jan Dismas Zelenka (1679–1745)

– Hipocondrie à 7 Concertanti  A-dur, ZWV 187    

 

Johann David Heinichen (1683-1729)

– Concerto G-dur (Sei.214) 

Radosław Kamieniarz – skrzypce solo

Marek Niewiedział, Rafael Gabriel Przybyła  – oboje solo    

 

Georg Philip Telemann  (1681-1767)

– Concerto D-dur TWV 51:D2 – na flet i orkiestrę

Karolina Zych – flet solo  

 

Georg Philip Telemann  (1681-1767)

– Concerto Es-dur na 2 Trombe selvatiche  TWV 54:Es1 

Dominika Stencel i Mateusz Cendlak  – rogi solo  

 

Antonio Vivaldi (1678-1741) 

– Concerto op.8 nr 7 d-moll “Per Pisendel” 

Grzegorz Lalek  – skrzypce solo    

 

Antonio Vivaldi (1678-1741) 

– Concerto  F-dur, RV 574 na 2 oboje, 2 rogi, skrzypce solo i orkiestrę

Radosław Kamieniarz – skrzypce solo 

Marek Niewiedział, Rafael Gabriel Przybyła  – oboje solo             

Dominika Stencel i Mateusz Cendlak  – rogi solo   

Instrumentalny koncert solowy lub przeznaczony na większą ilość wykonawców był jedną z najczęściej wykonywanych form instrumentalnych w epoce Baroku. Orkiestry działające na królewskich czy książęcych dworach, prezentowały wirtuozowskie umiejętności swoich muzyków, wzbudzając podziw i zachwyt możnowładców oraz ich znamienitych gości. Nierzadkie były przypadki prób podkupywania lub wypożyczania co bardziej znaczących instrumentalistów i zachęcania ich do uświetniania swoim talentem innych dworów, często w zupełnie innym państwie. Bezwzględnie świadczy to o wielkim uznaniu i szacunku jakim cieszyła się muzyka w tamtych czasach i jak znacząca była jej rola w budowaniu prestiżu władcy. Jedną z najznamienitszych formacji tego okresu była drezdeńska orkiestra działająca na dworze Króla Polskiego i Elektora Saskiego – Augusta II Mocnego. Była to jedna z pierwszych orkiestr, w której obowiązywało królewskie rozporządzenie o odpowiedzialności muzyka wyłącznie za jeden tylko instrument. Był to swoisty ewenement, powszechną praktyką owych czasów była umiejętność gry na wielu instrumentach. Pojedynczy muzyk, w zależności od zapotrzebowania, mógł w orkiestrze wykonywać np. partie oboju, fletu, skrzypiec czy trąbki. Władca drezdeński chcąc osiągnąć możliwie wysoki poziom artystyczny zespołu oraz zdobyć pozycje niekwestionowanego lidera wśród innych, funkcjonujących równolegle orkiestr, zdecydował się na zabieg gwarantujący osiągnięcie wirtuozerii na wybranym instrumencie. Stąd właśnie w repertuarze orkiestry drezdeńskiej możemy znaleźć arcytrudne i wymagające niezwykłych umiejętności koncerty instrumentalne.
Do tych wspaniałych tradycji nawiązuje orkiestra MACV w programie Concertare, w którym większość dzieł pochodzi od kompozytorów związanych z dworem Augusta II Mocnego. Jan Dismas Zelenka był kompozytorem muzyki religijnej i pomimo starań nigdy nie otrzymał pozycji kapelmistrza, którą to funkcje przez wiele lat pełnił np. Johann David Heinichen. Znane są bardzo silne związki Antonio Vivaldiego z dworem nad Łabą oraz liczne dedykacje utworów poszczególnym wykonawcom związanych z Dreznem. Część utworów innego mistrza baroku – Georga Philippa Telemanna przetrwała do naszych czasów w postaci odpisów, sporządzonych na życzenie kolejnego kapelmistrza i wirtuoza skrzypiec – Johanna Georga Pisendla.

„Concertare” [czyt. konczertare] znaczy „współzawodniczyć” – od tego włoskiego słowa powstał termin „koncert”, który pojawił się pod koniec XVI wieku na oznaczenie utworów o różnych formach, ale pisanych z zastosowaniem techniki koncertującej, czyli takiej, która przewidywała współzawodnictwo pomiędzy samodzielną partią instrumentu solowego a orkiestrą. Na przełomie XVI i XVII wieku nazwa „koncert” odnosiła się do utworów wokalnych z towarzyszeniem instrumentów. Takie koncerty komponowali: Andrea i Giovanni Gabrieli, Adriano Banchieri, Lodovico Viadana, Heinrich Schütz. Nawet słynny Johann Sebastian Bach nazywał niektóre swoje kantaty „koncertami”.

Forma koncertu wokalnego rozpowszechniła się także w Polsce w XVII i XVIII wieku, o czym świadczy twórczość Marcina Mielczewskiego, Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego, Jacka Różyckiego i innych. Koncert instrumentalny w początkach swego rozwoju (1620-70) nie różnił się specjalnie od innych form muzycznych epoki baroku – canzony i sonaty.

Nazwy te były często stosowane zamiennie lub nawet jednocześnie. Istniały dwa rodzaje koncertów: concertodachiesa (koncert kościelny) i concertodacamera (koncert kameralny), które uprawiali liczni kompozytorzy. Po 1650 roku coraz większe znaczenie zaczęły zyskiwać grupy instrumentów solowych. W rezultacie powstała forma concertogrosso, w którym grupę instrumentów solowych, zwaną „concertino” przeciwstawiano zespołowi instrumentów na wzór orkiestry, nazywanemu „ripieni” lub „concerto” Podział ten zawdzięczamy Arcangelo Corellemu, który uważany jest za twórcę concerto grosso. Innymi włoskimi twórcami takich koncertów byli m. in. Alessandro Stradella i Giuseppe Torelli. Miały one czteroczęściowy układ: wolna-szybka-wolna-szybka. Nowy okres w rozwoju concerto grosso zapoczątkował Antonio Vivaldi poprzez ograniczenie liczby części do trzech (szybka-wolna-szybka czyli allegro-adagio-allegro). Ponadto u Vivaldiego każdy instrument concertina był traktowany solistycznie, w przeciwieństwie do jego poprzedników, którzy traktowali wszystkie instrumenty tej grupy jako jedną całość. W Niemczech mistrzami concerto grosso okazali się: Jerzy Fryderyk Händel i Johann Sebastian Bach.

Eksponowanie wirtuozerii w partiach concertina spowodowało przewagę partii solowych, a w końcu doprowadziło do wyparcia concerto grosso przez koncert solowy. W 1677 G. M. Bononcini zapoczątkował solowy koncert skrzypcowy. Za nim poszli inni twórcy, rozwijając wirtuozowską fakturę skrzypiec, z Vivaldim na czele. W krótkim czasie zaczęły powstawać koncerty na inne instrumenty: klawesyn, organy i flet. W kolejnej epoce – klasycyzmie – dominowały koncerty fortepianowe Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludviga van Beethovena. Przed zakończeniem ich pierwszej części umieszczana była zwykle brawurowa kadencja, by solista mógł popisać się swą wirtuozerią. U Beethovena znacznie wzrosło znaczenie orkiestry, która stała się równorzędna z partią solisty.

Szczegóły
Data 17 października 2020
Czas 19:00