KUP BILET

Scena Basen Artystyczny Warszawskiej Opery Kameralnej

Cykl koncertów poświęconych twórczości Antoniego Stolpe

Antoni Stolpe
Portret Kameralny

Koncert kameralny

Zespół Camerata Vistula

skrzypce | Andrzej Gębski, Marta Gębska-Wiercińska

altówka | Grzegorz Chmielewski

wiolonczela | Andrzej Wróbel

Kierownictwo Zespołu Camerata Vistula | Andrzej Wróbel

Sekstet e-moll na fortepian, dwoje skrzypiec, altówkę, wiolonczelę i kontrabas

Romanza na skrzypce, wiolonczelę i fortepian

Pieśni na głos i fortepian:

Piosnka do słów Jana Czeczota

Ubóstwienie do słów Jana Aleksandra Fredry

Pełne czaru do słów Alexandra Michaux

Dumka do słów Jana Czeczota

Lied do słów Franza Freiherra von Dingelstedta

Polonez As-dur na fortepian i kwintet smyczkowy

Antoni Stolpe

(23 maja 1851, Puławy – 7 września 1872, Merano)
pianista i kompozytor

„P. Stolpe powinien dziękować Bogu za to, że otrzymał od niego dar (…) a myśmy powinni podziękować p. Stolpemu, że daru tego nie marnuje.”
— Jan Kleczyński, Tygodnik Ilustrowany 1868, nr 51

Antoni Stolpe wyrastał w rodzinie o mocnych tradycjach muzycznych. Dziadek, Alojzy, był profesorem fortepianu w warszawskim Instytucie Muzyki i Deklamacji; ojciec, Edward Stolpe — uczeń Józefa Elsnera i szkolny kolega Fryderyka Chopina — uczył w Instytucie Aleksandryjskim i w warszawskim Instytucie Muzycznym. Pierwsze lekcje młody Antoni pobierał u ojca; od 1862 roku studiował w Instytucie Muzycznym w Warszawie u Augusta Freyera i Stanisława Moniuszki, kończąc naukę z najwyższymi laurami (1867).

Jako pianista i kompozytor zadebiutował 17 lipca 1867 w Resursie Obywatelskiej, wykonując m.in. własny Mazurek h-moll. Szybko zorganizował trzy autorskie koncerty (1868–1869), podczas których wystąpił jako kompozytor, dyrygent i pianista; programy obejmowały aż czternaście jego utworów — od orkiestralnych po kameralne i wokalne.

W 1869 wyjechał do Berlina. Kompozycję studiował prywatnie u Friedricha Kiela, a fortepian w Neue Akademie der Tonkunst u Theodora Kullaka, który — zachwycony grą Polaka — zaproponował mu prowadzenie klasy fortepianu. W Berlinie powstały m.in. Allegro appassionato c-moll, Wariacje d-moll i Sonata d-moll. Karierę przerwała choroba płuc, która przerodziła się w gruźlicę. Pomimo kuracji w Salzbrunn (Szczawno-Zdrój) i Merano zmarł w wieku 21 lat.

Stolpe łączył polską tradycję z europejskim romantyzmem: echo Chopina najpełniej słychać w utworach fortepianowych, natomiast w orkiestrowych pobrzmiewają wpływy Schumanna, Mendelssohna, a nawet Wagnera. Zwraca uwagę duży odsetek dzieł orkiestrowych — rzadkość w ówczesnych realiach Królestwa Polskiego. Współcześni (Jan Kleczyński, Władysław Żeleński, Zygmunt Noskowski) widzieli w nim największy talent po Chopinie, przed Młodą Polską.

Za życia ukazała się drukiem jedynie Sonata fortepianowa d-moll (1875, Warszawskie Towarzystwo Muzyczne; wyd. II PWM 1957). Reszta — około 60 kompozycji — przez dekady pozostawała w rękopisach, częściowo zaginęła.

Od przełomu XX i XXI wieku twórczość Stolpego jest konsekwentnie przywracana do obiegu dzięki środowisku skupionemu wokół Warszawskiej Opery Kameralnej:

• Fundacja Pro Musica Camerata (przy WOK) i zespół Camerata Vistula (inicjatywa prof. Andrzeja Wróbla) wydali partytury i zainicjowali serię płyt Antoni Stolpe — Opera omnia (m.in. Sextuor e-moll, Scène dramatique, Wariacje G-dur).

• Fortepianową spuściznę nagrali m.in. Stefan Łabanowski (Antoni Stolpe (1851–1872) — Piano Works, Acte Préalable, 2010 — pierwsze nagrania zgodne z autografami) i Mirosław Gąsieniec (Pro Musica Camerata, 2008 — wydanie z autorskimi parafrazami).

• Utwory Stolpego zabrzmiały na Festiwalu Polskiej Muzyki Kameralnej w Warszawie, podczas Festiwalu Muzyki Antoniego Stolpego (Filharmonia Kaliska, 2011) oraz w licznych koncertach monograficznych.

• Na YouTube dostępne są wykonania m.in.: Uwertury a-moll (POR, dyr. Z. Rychert), Sceny dramatycznej (Anna Wróbel, Warsaw Camerata, dyr. Paweł Kos-Nowicki) oraz cyklu fortepianowego (Łabanowski).

Wybrane dzieła

Orkiestra: Symfonia a-moll; trzy Uwertury (a-, e-, d-moll); Uwertura symfoniczna nr 2; Uwertura koncertowa nr 3; Grande Marche “Hommage à Mendelssohn”.
Solo z orkiestrą: Scena dramatyczna (Fantazja a-moll) na wiolonczelę; (zagin.) Koncert fortepianowy F-dur.
Fortepian: Sonata d-moll; Wariacje d-moll; Allegro appassionato c-moll; Scherzo C-dur; Andante As-dur; Walc B-dur; Allegretto A-dur; Allegretto non troppo As-dur; Preludium i fuga C-dur.
Kameralistyka: Sextuor e-moll; Kwintet smyczkowy D-dur; kwartety smyczkowe (c-, a-moll); Trio fortepianowe; Wariacje G-dur na kwartet; Scène dramatique w wersji kameralnej; Polonez As-dur na fortepian i kwintet.
Wokalne: Credo; O salutaris hostia; Veni Creator; Ave Maria na kontralt i kwintet; Śpiew do V. Hugo; pieśni (Romans, Sonet).

Zygmunt Noskowski pisał po śmierci przyjaciela: „Dla siebie był bardzo wymagający (…) A jednak [utwory] staną się kiedyś ozdobą naszej muzyki.” Dziś — dzięki pracy muzykologów i wykonawców — proroctwo to się spełnia: muzyka Stolpego wraca na estrady i do katalogów wydawniczych, potwierdzając rangę jednego z największych niespełnionych talentów polskiego romantyzmu.