KUP BILET

Scena Basen Artystyczny Warszawskiej Opery Kameralnej

Cykl koncertów poświęconych twórczości Antoniego Stolpe

Antoni Stolpe
Fortepianowe Pejzaże

Recital fortepianowy

fortepian | Michał Francuz

Antoni Stolpe

(23 maja 1851, Puławy – 7 września 1872, Merano)
pianista i kompozytor

„P. Stolpe powinien dziękować Bogu za to, że otrzymał od niego dar (…) a myśmy powinni podziękować p. Stolpemu, że daru tego nie marnuje.”
— Jan Kleczyński, Tygodnik Ilustrowany 1868, nr 51

Antoni Stolpe wyrastał w rodzinie o mocnych tradycjach muzycznych. Dziadek, Alojzy, był profesorem fortepianu w warszawskim Instytucie Muzyki i Deklamacji; ojciec, Edward Stolpe — uczeń Józefa Elsnera i szkolny kolega Fryderyka Chopina — uczył w Instytucie Aleksandryjskim i w warszawskim Instytucie Muzycznym. Pierwsze lekcje młody Antoni pobierał u ojca; od 1862 roku studiował w Instytucie Muzycznym w Warszawie u Augusta Freyera i Stanisława Moniuszki, kończąc naukę z najwyższymi laurami (1867).

Jako pianista i kompozytor zadebiutował 17 lipca 1867 w Resursie Obywatelskiej, wykonując m.in. własny Mazurek h-moll. Szybko zorganizował trzy autorskie koncerty (1868–1869), podczas których wystąpił jako kompozytor, dyrygent i pianista; programy obejmowały aż czternaście jego utworów — od orkiestralnych po kameralne i wokalne.

W 1869 wyjechał do Berlina. Kompozycję studiował prywatnie u Friedricha Kiela, a fortepian w Neue Akademie der Tonkunst u Theodora Kullaka, który — zachwycony grą Polaka — zaproponował mu prowadzenie klasy fortepianu. W Berlinie powstały m.in. Allegro appassionato c-moll, Wariacje d-moll i Sonata d-moll. Karierę przerwała choroba płuc, która przerodziła się w gruźlicę. Pomimo kuracji w Salzbrunn (Szczawno-Zdrój) i Merano zmarł w wieku 21 lat.

Stolpe łączył polską tradycję z europejskim romantyzmem: echo Chopina najpełniej słychać w utworach fortepianowych, natomiast w orkiestrowych pobrzmiewają wpływy Schumanna, Mendelssohna, a nawet Wagnera. Zwraca uwagę duży odsetek dzieł orkiestrowych — rzadkość w ówczesnych realiach Królestwa Polskiego. Współcześni (Jan Kleczyński, Władysław Żeleński, Zygmunt Noskowski) widzieli w nim największy talent po Chopinie, przed Młodą Polską.

Za życia ukazała się drukiem jedynie Sonata fortepianowa d-moll (1875, Warszawskie Towarzystwo Muzyczne; wyd. II PWM 1957). Reszta — około 60 kompozycji — przez dekady pozostawała w rękopisach, częściowo zaginęła.

Od przełomu XX i XXI wieku twórczość Stolpego jest konsekwentnie przywracana do obiegu dzięki środowisku skupionemu wokół Warszawskiej Opery Kameralnej:

• Fundacja Pro Musica Camerata (przy WOK) i zespół Camerata Vistula (inicjatywa prof. Andrzeja Wróbla) wydali partytury i zainicjowali serię płyt Antoni Stolpe — Opera omnia (m.in. Sextuor e-moll, Scène dramatique, Wariacje G-dur).

• Fortepianową spuściznę nagrali m.in. Stefan Łabanowski (Antoni Stolpe (1851–1872) — Piano Works, Acte Préalable, 2010 — pierwsze nagrania zgodne z autografami) i Mirosław Gąsieniec (Pro Musica Camerata, 2008 — wydanie z autorskimi parafrazami).

• Utwory Stolpego zabrzmiały na Festiwalu Polskiej Muzyki Kameralnej w Warszawie, podczas Festiwalu Muzyki Antoniego Stolpego (Filharmonia Kaliska, 2011) oraz w licznych koncertach monograficznych.

• Na YouTube dostępne są wykonania m.in.: Uwertury a-moll (POR, dyr. Z. Rychert), Sceny dramatycznej (Anna Wróbel, Warsaw Camerata, dyr. Paweł Kos-Nowicki) oraz cyklu fortepianowego (Łabanowski).

Wybrane dzieła

Orkiestra: Symfonia a-moll; trzy Uwertury (a-, e-, d-moll); Uwertura symfoniczna nr 2; Uwertura koncertowa nr 3; Grande Marche “Hommage à Mendelssohn”.
Solo z orkiestrą: Scena dramatyczna (Fantazja a-moll) na wiolonczelę; (zagin.) Koncert fortepianowy F-dur.
Fortepian: Sonata d-moll; Wariacje d-moll; Allegro appassionato c-moll; Scherzo C-dur; Andante As-dur; Walc B-dur; Allegretto A-dur; Allegretto non troppo As-dur; Preludium i fuga C-dur.
Kameralistyka: Sextuor e-moll; Kwintet smyczkowy D-dur; kwartety smyczkowe (c-, a-moll); Trio fortepianowe; Wariacje G-dur na kwartet; Scène dramatique w wersji kameralnej; Polonez As-dur na fortepian i kwintet.
Wokalne: Credo; O salutaris hostia; Veni Creator; Ave Maria na kontralt i kwintet; Śpiew do V. Hugo; pieśni (Romans, Sonet).

Zygmunt Noskowski pisał po śmierci przyjaciela: „Dla siebie był bardzo wymagający (…) A jednak [utwory] staną się kiedyś ozdobą naszej muzyki.” Dziś — dzięki pracy muzykologów i wykonawców — proroctwo to się spełnia: muzyka Stolpego wraca na estrady i do katalogów wydawniczych, potwierdzając rangę jednego z największych niespełnionych talentów polskiego romantyzmu.