Zamek Królewski w Warszawie
Joseph Haydn
Siedem Ostatnich Słów Chrystusa na Krzyżu
Paul Goodwin & MACV
Orkiestra Instrumentów Dawnych Warszawskiej Opery Kameralnej
Musicae Antiquae Collegium Varsoviense (MACV)
Dyrygent | Paul Goodwin
Ewangeliści przekazują siedem wypowiedzi Jezusa umierającego na Krzyżu (nazywanych umownie „siedmioma słowami”):1: „Ojcze przebacz im, bo nie wiedzą co czynią!”;
2: „Zaprawdę, powiadam ci: Dziś ze mną będziesz w raju”;
3: „Niewiasto, oto syn Twój. Oto Matka twoja”;
4: „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?”;
5: „Pragnę”;
6: „Wykonało się!”;
7: „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego”.
Te szczególnie ważne dla chrześcijan zdania często były tematem rozważań teologów, motywem homilii, a także – co nas najbardziej interesuje – muzycznych opracowań. Joseph Haydn napisał Siedem Ostatnich Słów (Hob. XX/1A) w 1786 roku, wykorzystując pełną orkiestrę symfoniczną. Oratorium „Siedem ostatnich słów Chrystusa na krzyżu” ma formę siedmiu sonat instrumentalnych, poprzedzonych introdukcją i zwieńczonych brawurowym Il Terremoto (obrazującym trzęsienie ziemi i zmartwychwstanie). Każdą z sonat zapowiada tekst zaczerpnięty z Ewangelii – słowa Chrystusa wypowiedziane przed śmiercią.
Kompozycja wykonana po raz pierwszy w Kadyksie w Wielki Piątek 1787 roku cieszyła się uznaniem, dlatego też powstały kolejne jej wersje: wokalna, kwartetowa i fortepianowa. Sam Haydn po kilkunastu latach tak o tym wspominał: „Mury, okna i kolumny katedry były pokryte czarną tkaniną, wielka lampa wisiała w centrum oświetlając mistyczną ciemność. O północy drzwi katedry zostały zamknięte i orkiestra zaczęła grać. Biskup stanął za pulpitem, wypowiedział pierwszą z fraz z komentarzem, opadł na kolana przed ołtarzem i przeżywał. Biskup wstawał i klękał tak siedem razy i za każdym razem orkiestra grała po jego komentarzu. Moja kompozycja musi być osądzana w tym aspekcie. Zadanie stworzenia 7. części, z których każda powinna trwać 10 minut, bez zmęczenia słuchaczy, nie było proste. Wkrótce odkryłem, że nie utrzymałem zadanego czasu trwania”.
Oratorium Siedem Ostatnich Słów to jedna z najbardziej uduchowionych kompozycji Haydna, uznawana za wyraz jego ogromnej wiary w Boga. Jednym pomaga przeżyć tajemnicę Męki Pańskiej, innym udowadnia wielkość i uniwersalność muzycznego sacrum. Warto jeszcze dodać, że ksiądz, który zamówił dzieło, zapłacił Haydnowi w dość oryginalny sposób: posłał kompozytorowi ciasto wypełnione… złotymi monetami.